सामाचकेवा विशेष उल्लास र रौनकका साथ मनाइँदै

रविन्द्र यादव/इनरुवा – मिथिला क्षेत्रको प्राचीन सांस्कृतिक पर्व सामाचकेवा अहिले सुनसरी जिल्लामा विशेष उल्लास र रौनकका साथ मनाइँदैछ। कार्तिक शुक्ल पञ्चमीदेखि पूणिर्मासम्म मनाइने यो पर्व दाजुभाइ र दिदीबहिनी बीचको प्रेम र सद्भावलाई प्रकट गर्ने एक महत्वपूर्ण अवसरको रूपमा चिनिन्छ। सामाचकेवा पर्व नेपाली समाजको सांस्कृतिक पहिचानको महत्वपूर्ण हिस्सा बनिसकेको छ, र यसको समृद्ध परम्परा आज पनि मिथिला क्षेत्रको विभिन्न भागमा, विशेष गरी सुनसरी जिल्लामा, जिवित छ।

पद्मपुराणमा उल्लेखित सामाचकेवा पर्व भाइबहिनीको सम्बन्ध र प्रेमलाई मुख्य विषय बनाउँछ। यस पर्वमा भाइको वीरता, उदारता र प्रशंसा, बहिनीको भ्रातृत्व प्रेम, र चुगला प्रवृत्तिको आलोचना गरिन्छ। सामाचकेवाका गीत संवादमा यी सम्पूर्ण भावनाहरू व्यक्त गरिन्छ। यस पर्वमा माटोका मानव, पशु र चरा आकृतिहरू बनाइन्छ, जसलाई विशेष डालीमा राखेर गीत गाउने परम्परा छ।

यस पर्वको विशेष आकर्षण भनेको “सामा” र “चकेवा”का माटोका मूर्तिहरू हुन्। सामा स्त्रीको पात्र र चकेवा पुरूषको, जसलाई माटोले प्रतिकृत गरिएको हुन्छ। यसका साथै, वृन्दावन र सतभइया जस्ता धार्मिक र सांस्कृतिक पात्रका आकृतिहरू पनि बनाइन्छ। यसरी बनाइएका माटोका आकृतिहरूलाई एक ठाउँमा राखी महिलाहरू सामूहिक रूपमा गीत गाएर रमाइलो गर्दछन्।

सामाचकेवा पर्वको जीवितता र यसको सांस्कृतिक महत्वलाई उजागर गर्न नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठान र मैथिली विकास कोषले यस वर्ष जनकपुरधाममा ६ दिवसीय सामा-चकेवा मूर्तिकला निर्माण कार्यशाला आयोजना गरेका छन्। यसले पर्वको मौलिकता र सांस्कृतिक धरोहरको संरक्षणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दैछ, जसले मिथिलाञ्चलका सबै क्षेत्र, विशेष गरी सुनसरी जिल्लामा, यस पर्वको महत्व पुनः प्रकट गरेको छ।

सामाचकेवा पर्व विशेषगरी मिथिलाञ्चलका महिलाहरूका लागि एक विशेष अवसर हो, जहाँ अविवाहित र विवाहिता दुवै महिलाहरू सामूहिक रूपमा भाग लिन्छन्। पर्वको अन्तिम दिन, पूणिर्माको राति, माटोका आकृतिहरूलाई “अर्को वर्ष फेरि कुड खेतमा आइबस्नु” भन्ने आशीर्वादका साथ बिसर्जन गर्ने परम्परा पनि छ।

सामाचकेवा पर्व मिथिलाञ्चलको प्राचीन सामाजिक र सांस्कृतिक मूल्यहरूको प्रतीक हो, जसले समाजमा प्रेम, सद्भाव र भाइचारा प्रकट गर्ने अवसरको रूपमा विशेष स्थान ओगटेको छ। सुनसरी जिल्लामा यो पर्वका विभिन्न कार्यक्रम र उत्सवहरूले समाजमा एकता र मेलमिलापको सन्देश पुर्याइरहेका छन्।